Procesos de centralización urbanafactores individuales y tipologías metropolitanas

  1. Torrado, José Manuel 1
  2. Duque-Calvache, Ricardo 1
  3. Palomares-Linares, Isabel 1
  1. 1 Universidad de Granada
    info

    Universidad de Granada

    Granada, España

    ROR https://ror.org/04njjy449

Revista:
Documents d'anàlisi geogràfica

ISSN: 0212-1573 2014-4512

Año de publicación: 2020

Título del ejemplar: Miscel·lani

Volumen: 66

Número: 3

Páginas: 649-672

Tipo: Artículo

DOI: 10.5565/REV/DAG.568 DIALNET GOOGLE SCHOLAR lock_openAcceso abierto editor

Otras publicaciones en: Documents d'anàlisi geogràfica

Resumen

La vuelta a la ciudad constituye un fenómeno de gran interés. Algunos individuos y hogares buscan la centralidad, pese a que la tendencia general continúa siendo la expansión hacia lo suburbano. Nuestra aportación consiste en conectar los planteamientos de los estudios sobre comportamiento residencial con las explicaciones de la recuperación de los municipios centrales para valorar hasta qué punto las teorías explican la realidad de las ciudades metropolitanas españolas. Para ello, hemos empleado datos del censo de población de 2011 y modelos de regresión logística binaria. Nuestros datos confirman la capacidad explicativa de las variables descritas en la literatura, pero al mismo tiempo muestran un cierto sesgo: funcionan mejor en las áreas de gran tamaño que en las menores. No se trata de una mera cuestión de escala, sino de que las primeras están atravesando una fase de recentralización, en tanto que en las segundas encontramos un proceso de concentración.

Referencias bibliográficas

  • ANDÚJAR, Andrea; FERIA, José María; IGLESIAS, Ricardo y GRANADOS, Miguel Ángel (2015). Áreas metropolitanas andaluzas. Características y condiciones del parque de viviendas. Sevilla: Consejería de Fomento de la Junta de Andalucía.
  • BERG, Leo van den; DREWETT, Roy; KLAASEN, Leo; ROSSI, Angelo y VIJVERBERG, Cornells H. T. (1982). Urban Europe: a study of growth and decline. Oxford: Pergamon Press.
  • BUZAR, Stefan; OGDEN, Philip E. y HALL, Ray (2005). «Households matter: the quiet demography of urban transformation». Progress in Human Geography, 29 (4), 413-436. https://doi.org/10.1191/0309132505ph558oa
  • BUZAR, Stefan; OGDEN, Philip E. y HALL, Ray (2007). «Beyond gentrification: The demographic reurbanisation of Bologna». Environment and Planning A, 39 (1), 64-85. https://doi.org/10.1068/a39109
  • BUZAR, Stefan; OGDEN, Philip E.; HALL, Ray; HAASE, Annegret; KABISCH, Sigrun y STEINFÜHRER, Annett (2007). «Splintering Urban Populations: Emergent Landcapes of Reurbanisation in Four European Cities». Urban Studies, 44 (4), 651-677. https://doi.org/10.1080/00420980601185544
  • CAULFIELD, Jon (1993). City form and everyday life: Toronto’s gentrification and critical social practice. Toronto: Toronto University Press.
  • CHAMPION, Tony (2001). «Urbanization, Suburbanization, Counterurbanization and Reurbanization». En: PADDISON, R. (ed.). Handbook of Urban Studies, 143-161. Londres: SAGE Publications Ltd.
  • CHESHIRE, Paul (1995). «A New Phase of Urban Development in Western Europe? The Evidence for the 1980s». Urban Studies, 32 (7), 1.045-1.063.
  • CONTRERAS, Yasna (2011). «La recuperación urbana y residencial del centro de Santiago: Nuevos habitantes, cambios socioespaciales significativos». Eure, 37 (562).
  • COULTER, Rory; HAM, Maarten van y FINDLAY, Allan M. (2016). «Re-thinking residential mobility». Progress in Human Geography, 40 (3), 352-374. https://doi.org/10.1177/0309132515575417
  • CRIEKINGEN, Mathieu van (2010). «“Gentrifying the Re-urbanisation Debate”, Not Vice Versa: The Uneven Socio-spatial Implications of Changing Transitions to Adulthood in Brussels». Population, Space and Place, 16, 381-394. https://doi.org/10.1002/psp.582
  • DUQUE-CALVACHE, Ricardo (2015). Áreas metropolitanas andaluzas. La movilidad residencial y su relación con la vivienda. Sevilla: Consejería de Fomento de la Junta de Andalucía.
  • DUQUE-CALVACHE, Ricardo (2016). Procesos de gentrificación en cascos antiguos: el Albaicín de Granada. Madrid: Centro de Investigaciones Sociológicas.
  • DUQUE-CALVACHE, Ricardo; TORRADO, José Manuel y FUSTER, Nayla (2017). «La importancia de los factores espaciales y contextuales en la movilidad residencial». Papers, 102 (4), 607-635. http://dx.doi.org/10.5565/rev/papers.2415
  • ESCOBAR, Modesto; FERNÁNDEZ, Enrique y BERNARDI, Fabrizio (2009). Análisis de datos con Stata. Madrid: Centro de Investigaciones Sociológicas.
  • FEIJTEN, Peteke y HAM, Maarten van (2007). «Residential mobility and migration of the divorced and separated». Demographic Research, 17, 623-654. https://doi.org/10.4054/DemRes.2007.17.21
  • FEIJTEN, Peteke; HOOIMEIJER, Pieter y MULDER, Clara H. (2008). «Residential experience and residential environment choice over the life-course». Urban Studies, 45 (1), 141-162. https://doi.org/10.1177/0042098007085105
  • FERIA, José María (2010a). «Ciudad y Territorio: Nuevas dinámicas espaciales». En: PUJADAS, I. (ed.). Población y espacios urbanos, 13-52. Barcelona: Departament de Geografia Humana de la UB y Grupo de Población de la AGE.
  • FERIA, José María (2010b). «La delimitación y organización espacial de las áreas metropolitanas españolas: una perspectiva desde la movilidad residencia-trabajo». Ciudad y Territorio, 42 (164), 189-210.
  • FERIA, José María (2013). «Towards a Taxonomy of Spanish Metropolitan Areas». Boletín de la Asociación de Geógrafos Españoles, 63, 349-378.
  • FERIA, José María (2015). «Los modelos de organización y dinámicas espaciales metropolitanas en Andalucía». Cuadernos Geográficos, 54 (2), 196-219.
  • FERIA, José María y ANDÚJAR, Andrea (2015). «Movilidad residencial metropolitana y crisis inmobiliaria». Anales de Geografía, 35 (1), 129-140.
  • FERIA, José María y MARTÍNEZ, Lucas (2016). «La definición y delimitación del sistema metropolitano español. Permanencias y cambios entre 2001 y 2011». Ciudad y Territorio, 48 (187), 9-24.
  • FORD, Tania y CHAMPION, Tony (2000). «Who moves into, out of and within London? An analysis based on the 1991 Census 2% sample of anonymised records». Area, 32 (3), 259-270. https://doi.org/10.1111/j.1475-4762.2000.tb00139.x
  • GALIANA, Luis y VINUESA, Julio (2012). «Descentralización y recentralización en espacios metropolitanos maduros: el caso de Madrid». En: PALACIOS, A. y PORRAS, D. (eds.). Metrópolis. Dinámicas Urbanas, 23-48. Madrid: Universidad Autónoma de Madrid y Universidad Nacional de Luján.
  • GOBER, Patricia y BEHR, Michelle (1982). «Central Cities and Suburbs as Distinct Place Types: Myth or Fact?». Economic Geography, 58 (4), 371-385.
  • HOWLEY, Peter (2009). «Attitudes towards compact city living: Towards a greater understanding of residential behaviour». Land Use Policy, 26 (3), 792-798. https://doi.org/10.1016/j.landusepol.2008.10.004
  • LASKA, Shirley y SPAIN, Daphne (1979). «Urban Policy and Planning in the Wake of Gentrification Anticipating Renovators Demands». Journal of the American Planning Association, 45 (4), 523-531.
  • LEES, Loretta; SLATER, Tom y WYLY, Edwin K. (2013). Gentrification. Nueva York: Routledge.
  • LEY, David (1996). The New Middle Class and the Remaking of the Central City. Toronto: Oxford Geographical and Environmental Studies Series.
  • LÓPEZ-GAY, Antonio (2014). «Population growth and re-urbanization in Spanish inner cities: The role of internal migration and residential mobility». Revue Quetelet / Quetelet Journal, 1 (2), 67-92. https://doi.org/10.14428/rqj2014.02.01.03
  • LÓPEZ-GAY, Antonio (2017). «Hacia un patrón territorial complejo de la movilidad residencial. El caso de la Región Metropolitana de Barcelona». Papers, 102 (4), 793-823. https://doi.org/10.5565/rev/papers.2420
  • LÓPEZ-GAY, Antonio y RECAÑO, Joaquín (2008). «La renovación sociodemográfica de un centro urbano maduro: perfiles migratorios y filtros residenciales en la ciudad de Barcelona». Scripta Nova, 12 (126).
  • MAHMUD, Shahril Anwar; ABDULLAH SANI, Ahmad y AMINATUZUHARIAH MEGAT, Abdullah (2012). «Lifestyle Orientation and the Residential Environment: An Exploratory Review». Procedia – Social and Behavioral Sciences, 49, 304-309. https://doi.org/10.1016/j.sbspro.2012.07.028
  • MAROIS, Guillaume y BELANGER, Alain (2013). «De la banlieue à la ville centre: déterminants de la mobilité résidentielle des banlieusards de Montréal». Canadian Journal of Urban Research, 22 (2), 45-68.
  • NEL·LO, Oriol (2004). «¿Cambio de siglo, cambio de ciclo? Las grandes ciudades españolas en el umbral del siglo XXI». Ciudad y Territorio (141-142), 523-542.
  • NELSON, Kathryn P. y EDWARDS, John G. (1993). «Intra-urban mobility and location choice in the 1980s». En: KINGSLEY, G. T. y TURNER, M. A. (eds.). Housing markets and residential mobility, 53-95. Washington, DC: Urban Institute Press.
  • NGUYEN, Scott (2006). The Central City: Why the Comeback? Boston: Massachusetts Institute of Technology.
  • PABLOS, Juan Carlos de y SÁNCHEZ-TOVAR, Ligia (2003). «Estilos de vida y revitalización del espacio urbano». Papers, 71, 11-31. http://dx.doi.org/10.5565/rev/papers/v71n0.1148
  • PABLOS, Juan Carlos de y SUSINO, Joaquín (2010). «Vida urbana: entre la desigualdad social y los espacios del habitar». Anduli, 9, 119-142.
  • PISMAN, Ann; ALLAERT, Georges, y LOMBAERDE, Piet (2011). «Urban and suburban lifestyles and residential preferences in a highly urbanized society experiences from a case study in Ghent (Flanders, Belgium)». Belgeo (1-2), 89-104. https://doi.org/10.4000/belgeo.6394
  • PUJADAS, Isabel; BAYONA, Jordi y GIL-ALONSO, Fernando (2012). «Las Grandes Metrópolis Españolas en la Encrucijada. Crecimiento, Migración y Suburbanización en la Última Década». Contexto. Revista de la Facultad de Arquitectura de la Universidad Autónoma de Nuevo León (México), 7 (6), 11-32.
  • SANCHEZ, Thomas W. y DAWKINS, Casey J. (2001). «Distinguishing city and suburban movers: Evidence from the American housing survey». Housing Policy Debate, 12 (3), 607-631. https://doi.org/10.1080/10511482.2001.9521420
  • SAU REVENTÓS, Elisabet (1995). «El creixement del sistema urbà de Catalunya (1950-1991). De la concentració a la desconcentració metropolitana?». Documents d’Anàlisi Geogràfica, 27, 97-113.
  • SCHNELL, Izhak y GRACIER, Iris (1993). «Causes of In-migration to Tel Aviv Inner City». Urban Studies, 30 (7). https://doi.org/10.1080/00420989320081121
  • SEO, Joon-Kyo (2002). «Re-urbanisation in regenerated areas of Manchester and Glasgow: New residents and the problems of sustainability». Cities, 19 (2), 113-121. https://doi.org/10.1016/S0264-2751(02)00006-9
  • SOUTH, Scott J. y CROWDER, Kyle D. (1997). «Residential Mobility Between Cities and Suburbs: Race, Suburbanization, and Back-to-the-city Moves». Demography, 34 (4), 525-538.
  • STORPER, Michael y MANVILLE, Michael (2006). «Behaviour, Preferences and Cities: Urban Theory and Urban Resurgence». Urban Studies, 43 (1.247). https://doi.org/10.1080/00420980600775642
  • SUSINO, Joaquín y BARRENA, Eva (2010). «Propuesta de delimitación de las áreas metropolitanas andaluzas como espacios de vida». En: DELGADO, C. (ed.). Actas del X Coloquio y Jornadas de Campo de Geografía Urbana. Espacios y paisajes urbanos: reflexionar sobre su presente para proyectar su futuro, 533-543. Universidad de Cantabria, Santander.
  • SUSINO, Joaquín; CASADO, José Manuel y FERIA, José María (2007). «Transformaciones sociales y territoriales en el incremento de la movilidad por razón de trabajo en Andalucía». Cuadernos de Geografía, 81, 71-91.
  • SUSINO, Joaquín y DUQUE-CALVACHE, Ricardo (2012). «Veinte años de suburbanización en España, 1981-2001: el perfil de sus protagonistas». Documents d’Anàlisi Geográfica, 59 (2), 265-290. https://doi.org/10.5565/rev/dag.31
  • SUSINO, Joaquín y PALOMARES-LINARES, Isabel (2013). «La movilidad residencial en el área metropolitana de Granada». En: CAMACHO, J. A. y JIMÉNEZ, Y. (eds.). Desarrollo Regional Sostenible en tiempos de crisis, 2, 345-364. Granada: Universidad de Granada.
  • TORRADO, José Manuel (2017). «Diversidad de dinámicas de movilidad residencial hacia las cabeceras metropolitanas andaluzas». Revista de Estudios Andaluces, 34, 502-528.
  • TORRADO, José Manuel (2018). «¿Seleccionan las ciudades a su población? Tendencias de selectividad residencial en las cabeceras metropolitanas andaluzas». Cuadernos Geográficos, 57 (2), 211-236.
  • TURCOTTE, Martin y VEZINA, Mireille (2010). «Migration entre municipalité centrale et municipalités avoisinantes à Toronto, Montréal et Vancouver». Tendances Sociales Canadiennes, 90.
  • TUROK, Ivan y MYKHNENKO, Vlad (2007). «The trajectories of European cities, 1960-2005». Cities, 24 (3), 165-182. https://doi.org/10.1016/j.cities.2007.01.007
  • ULLÁN DE LA ROSA, Francisco Javier (2014). Sociología Urbana: De Marx y Engels a los teóricos posmodernos. Madrid: Centro de Investigaciones Sociológicas.
  • VANZO, Julie da (1981). «Repeat migration, information costs, and location-specific capital». Population and Environment, 4 (1), 45-73.
  • WOLFF, Manuel (2018). «Understanding the role of centralization processes for cities – Evidence from a spatial perspective of urban Europe 1990-2010». Cities. https://doi.org/10.1016/j.cities.2017.01.009