Patrimonio, Territorio y Turismo: una perspectiva desde el Análisis de Redes Sociales (ARS)

  1. Merinero Rodríguez, Rafael 1
  2. Ledesma González, Oswaldo 2
  1. 1 Universidad Pablo de Olavide
    info

    Universidad Pablo de Olavide

    Sevilla, España

    ROR https://ror.org/02z749649

  2. 2 Universidad de La Laguna
    info

    Universidad de La Laguna

    San Cristobal de La Laguna, España

    ROR https://ror.org/01r9z8p25

Revista:
ACE: architecture, city and environment

ISSN: 1886-4805

Ano de publicación: 2022

Número: 50

Páxinas: 11018

Tipo: Artigo

DOI: 10.5821/ACE.17.50.11018 DIALNET GOOGLE SCHOLAR lock_openUPCommons editor

Outras publicacións en: ACE: architecture, city and environment

Resumo

La capacitat d'activació i ús del patrimoni cultural com a element clau d'una destinació turística depèn de la capacitat d'articulació de les xarxes d'actors que intervenen en una determinada destinació turística de base patrimonial. L'estudi analitza l'estructura relacional de les xarxes d'actors de tres destinacions turístiques culturals utilitzant Anàlisis de Xarxes Socials (ARS). L'interès analític se centra en l'indicador de centralitat de grau per a xarxes soci-cèntriques i relacions asimètriques, que permeten obtenir la centralitat d'entrada (prestigi) i la centralitat de sortida (influència). Els resultats obtinguts enforteixen tres idees: primer, que existeix una relació directa entre la dinàmica relacional i el desenvolupament de les destinacions turístiques; segon, que l'estructura relacional es transforma a mesura que les destinacions turístiques evolucionen; i tercer, que hi ha una correlació entre la quantitat d'actors amb alta centralitat i el desenvolupament de les destinacions turístiques. Amb l'estudi es contribueix a donar resposta a la demanda de la literatura quant a la necessitat d'ampliar el nombre d'estudis comparats que vinculin l'estructura relacional amb el desenvolupament de les destinacions turístiques. L'interès dels casos d'estudi radica en el fet que, malgrat tenir unes característiques geogràfiques, demogràfiques, patrimonials i econòmiques similars, la qual cosa permetria minimitzar les possibles diferències en termes de resultats turístics, tenen desenvolupaments turístics diferents.

Referencias bibliográficas

  • Aarstad, J.; Ness, H. y Haugland, S. (2015). Destination Evolution and Network Dynamics: New Research Agendas. En D. Chambers y T. Rakic (Eds.), Tourism Research Frontiers Beyond the Boundaries of Knowledge (pp. 141-164). Wagon Lane, Reino Unido: Emerald Publishing.
  • Argote, L. & Ingram, P. (2000). Knowledge transfer: A basis for competitive advantage in firms. Organizational Behavior and Human Decision Processes, 82(1), 150-169. https://doi.org/10.1006/obhd.2000.2893
  • Ashworth, G. (1995). Managing the cultural tourism. En G. Ashworth y A. Dietvorst (Eds.), Tourism and spatial transformation. Implications for policy and planning (pp. 265-283). Wallingford, Reino Unido: CAB International.
  • Baggio, R. (2020). Tourism destinations: A universality conjecture based on network science. Annals of Tourism Research, 82(102929), 1-13. DOI: https://doi.org/10.1016/j.annals.2020.102929
  • Baggio, R. y Cooper, Ch. (2010). Knowledge transfer in a tourism destination: the effects of a network structure. The Service Industries Journal, 30(10), 1757-1771. https://doi.org/10.1080/02642060903580649
  • Baggio, R.; Scott, N. y Cooper, Ch. (2010). Network science. A review focused on tourism. Annals of Tourism Research, 37(3), 802-827. https://doi.org/10.1080/02642060903580649
  • Baigorri, A. (2000). La red urbana ibérica. En L. de la Machorra y M. Brandâo (Eds.), La economía ibérica: una fértil apuesta de futuro (pp. 261-289). Mérida: España: Editora Regional de Extremadura.
  • Borgatti, S.; Everett, M. y Freeman, L. (2002). Ucinet for Windows: Software for Social Networks Analysis. Cambridge, Estados Unidos: Harvard University.
  • Borgatti, S., Everett, M. y Johnson, J. (2018). Analyzing Social Networks. Thousand Oaks, Estados Unidos: SAGE Publications.
  • Borgatti, S., Mehra, A., Brass, D. y Labianca, G. (2009). Network Analysis in the Social Sciences. Science, 323(5916), 892-895. https://doi.org/10.1126/science.1165821
  • Brás, J.; Costa, C. y Buhalis, D. (2010). Network analysis and wine routes: the case of the Bairrada Wine Route. The Service Industries Journal, 30(10), 1757-1771. https://doi.org/10.1080/02642060903580706
  • Brito, M. (2009). Ciudades históricas como destinos patrimoniales. Una mirada comparada España y Brasil. Sevilla, España: Junta de Andalucía, Consejería de Cultura.
  • Carrington, P.; Scott, J. y Wasserman, S. (Eds.) (2005). Models and methods in social network analysis. Cambridge, Reino Unido: Cambridge University Press.
  • Casanueva, C.; Gallego, A. y García-Sánchez, M. (2016). Social network analysis in tourism. Current Issues in Tourism, 19(12), 1190-1209. https://doi.org/10.1080/13683500.2014.990422
  • Connelly, G. (2007). Testing Governance-A Research Agenda for Exploring Urban Tourism Competitiveness Policy: The Case of Liverpool 1980-2000. Tourism Geographies, 9(1), 84-114. https://doi.org/10.1080/14616680601092931
  • Cooper, Ch., Scott, N. y Baggio, R. (2009). Network Position and Perceptions of Destination Stakeholder Importance, Anatolia, 20(1), 33-45. https://doi.org/10.1080/13032917.2009.10518893
  • Freeman, L. (2004). The Development of Social Network Analysis. A Study on the Sociology of Science. Vancouver, Canadá: Empirical Press.
  • Fyall, A.; Garrod, B. y Wang, Y. (2012). Destination collaboration: A critical review of theoretical approaches to a multidimensional phenomenon. Journal of Destination Marketing & Management, 1(1-2), 10-26. https://doi.org/10.1016/j.jdmm.2012.10.002
  • Garrido, F. (1996). El análisis de redes en el desarrollo local. Recuperado de http://pendientedemigracion.ucm.es/info/eurotheo/materiales/hismat/index.html
  • Hanneman, R. y Riddle, M. (2005). Introduction to social network methods. Riverside, Estados Unidos: Universidad de California.
  • Holgado, D. (2016). Analyzing Social Networks. REDES. Revista Hispana para el Análisis de Redes Sociales, 27(2), 141-145. https://doi.org/10.5565/rev/redes.637
  • Hristov, D., Scott, N. y Michona, S. (2018). Distributed leadership typologies in destination management organisations. Tourism Management Perspectives, 28(October 2018), 126-143. https://doi.org/10.1016/j.tmp.2018.08.003
  • Junta de Andalucía (2006). Plan de Ordenación del Territorio de Andalucía. Decreto 206/2006, de 28 de noviembre. Sevilla, España: Consejería de Obras Públicas y Transportes, Junta de Andalucía. https://www.juntadeandalucia.es/export/drupaljda/pota_completo.pdf
  • Knoke, D. (1990). Political Networks. The Structural Perspective. Cambridge, Reino Unido: Cambridge University Press.
  • Knoke, D. y Kuklinski, J. (1982). Network Analysis. Beverly Hills, Estados Unidos: SAGE Publications.
  • Knoke, D. y Yang, S. (2008). Social Network Analysis. Thousand Oaks, Estados Unidos: SAGE Publications.
  • Laumann, E., Marsden, P. y Prensky, D. (1983). The Boundary specification problem in network analysis. En R. Burt y M. Minor (Eds.), Applied Network Analysis: A methodological introduction (pp. 18-34). Beverly Hills, Estados Unidos: SAGE Publications.
  • Ledesma, O. (2012). Actores, gobierno en red y destinos turísticos. El estado del arte. Turismo. Revista de Estudios de Turismo de Canarias y Macaronesia, 3-4, 23-32. http://www.escuelairiarte.com/admin/archivos/Oswaldo%20Ledesma.pdf
  • Ledesma, O. y Simancas, M. (2020). El valor de los datos relacionales en la gestión de destinos turísticos. Una aplicación con Análisis de Redes Sociales (ARS). En M. Simancas y P. Peñarrubia (Coords.). El valor de los datos turísticos (pp. 263-286). Valencia, España: Tirant Humanidades.
  • Ledesma, O.; Merinero, R. y Pulido, J.I. (2021). Tourist destination development and social network analysis: What does degree centrality contribute? International Journal of Tourism Research, 23(4), 652-666. https://doi.org/10.1002/jtr.2432
  • Ledesma, O.; Merinero, R. y Pulido, J.I. (2022). Actor networks and development of cultural tourist destinations. En C. Ribeiro de Almeida, J. Martins, A. Gonçalves, S. Quinteiro y M. Gasparini (Eds.), Handbook of Research on Cultural Tourism and Sustainability (pp. 209-230). Hershey, Estados Unidos: IGI Global.
  • Lozares, C. (1996). La teoría de redes sociales. Papers. Revista de Sociología, 48(1996), 103-126. https://doi.org/10.5565/rev/papers/v48n0.1814
  • Luthe, T.; Wyss, R. y Schuckert, M. (2012). Network governance and regional resilience to climate change: Empirical evidence from mountain tourism communities in the Swiss Gotthard region. Regional Environmental Change, 12(4), 839-854. http://dx.doi.org/10.1007/s10113-012-0294-5
  • Marsden, P. (1990). Network data and measurement. Annual Review of Sociology, 16, 435-463. https://doi.org/10.1146/annurev.so.16.080190.002251
  • Matías, G. y Pulido, J.I. (2012). Dinámica relacional interorganizacional para el desarrollo turístico. El caso de Villa Gesell y Pinamar (Argentina). Revista de Estudios Regionales, 94, 167-194. http://www.revistaestudiosregionales.com/documentos/articulos/pdf1190.pdf
  • Merinero, R. (2011). Redes de actores y desarrollo turístico. Estudio de casos en Portugal. Revista de Análisis Turístico, 11(1), 9-21. https://analisis-turistico.aecit.org/index.php/AECIT/article/view/14
  • Merinero, R. (2015). La agenda de investigación del turismo mediante el análisis cuantitativo de redes sociales (QSNA). Cuadernos de Turismo, 36(2015), 269-294. https://doi.org/10.6018/turismo.36.230991
  • Merinero, R. y Lara, F. (2011). Las Ciudades Medias del interior de Andalucía. Caracterización y retos para el desarrollo turístico en un nuevo entorno. Trabajo presentado en el 15º Congreso de la Asociación Española de Expertos Científicos en Turismo, Mijas (Málaga), España. https://www.aecit.org/uploads/public/congresos/16/Comunicaciones/Sesion%201/3.%20Ciudades%2 0Medias%20del%20Interior%20de%20Andalucia.pdf
  • Merinero, R. y Pulido, J.I. (2009). Desarrollo turístico y dinámica relacional. Metodología de análisis para la gestión activa de destinos turísticos. Cuadernos de Turismo, 23(2009), 173-193. https://revistas.um.es/turismo/article/view/70091/67561
  • Merinero, R. y Pulido, J.I. (2016). Analysing relationships in tourism: A review. Tourism Management, 54(June 2016) 122-13. DOI: https://doi.org/10.1016/j. tourman.2015.10.010
  • Molina, J.L. (2000). El análisis de redes sociales. Una introducción. Barcelona, España: Ediciones Bellaterra.
  • Nuñez, J. (2008). Manual para operaciones básicas con Visone en el análisis de redes sociales para el desarrollo rural. http://revista-redes.rediris.es/webredes/talleres/MANUAL-VISONE.pdf
  • Pavlovich, K. (2003). The evolution and transformation of a tourism destination network: The Waitomo Caves, New Zealand. Tourism Management, 24(2), 203-216. https://doi.org/10.1016/s0261- 5177(02)00056-0
  • Pearce, D. (2014). Toward an integrative conceptual framework of destinations. Journal of Travel Research, 53(2), 141-153. https://doi.org/10. 1177/0047287513491334
  • Pulido, J.I. y Merinero, R. (2018). Destinations relational dynamic and tourism development. Journal of Destination Marketing and Management, 7, 140-152. https://doi.org/10.1016/j.jdmm.2016.09.008
  • Richards, G. (1996). Production and consumption of European Cultural Tourism. Annals of Tourism Research, 23(2), 261-283. https://doi.org/10.1016/0160-7383(95)00063-1
  • Robins, G. (2015). Doing social network research: Network-based research design for social scientists. Thousand Oaks, Estados Unidos: SAGE Publications.
  • Rodríguez, J. (2005). Análisis estructural y de redes. Madrid, España: Cuadernos Metodológicos del Centro de Investigaciones Sociológicas.
  • Scott, J. (2013). Social Network Analysis. Thousand Oaks, Estados Unidos: SAGE Publications.
  • Scott, N., Baggio, R. y Cooper, Ch. (2008). Network analysis and tourism: From theory to practice. Clevedon, Reino Unido: Channel View Publications.
  • Sheehan, L. y Ritchie, J. (2005). Destination Stakeholders. Exploring Identity and Salience. Annals of Tourism Research, 32(3), 711-734. https://doi.org/10.1016/j.annals.2004.10.013
  • Sistema de Información Multiterritorial de Andalucía (2021). Andalucía pueblo a pueblo Fichas municipales. https://www.juntadeandalucia.es/institutodeestadisticaycartografia/sima/index.htm
  • Valente, T. (1995). Network models of the diffusion of innovations. Cresskill, Estados Unidos: Hampton Press.
  • Valeri, M. y Baggio, R. (2021). Social network analysis: organizational implications in tourism management. International Journal of Organizational Analysis, 9(2), 342-353. https://doi.org/10.1108/IJOA-12-2019-1971
  • Verd, J.M. y Martí, J. (1999). Muestreo y recogida de datos en el análisis de redes sociales. Qüestiió, 23(3), 507-524. https://upcommons.upc.edu/bitstream/handle/2099/4120/article.pdf
  • Wasserman, S. y Faust, K. (2013). Análisis de Redes Sociales. Métodos y Aplicaciones. Madrid, España: Centro de Investigaciones Sociológicas.
  • Wasserman, S. y Galaskiewicz, J. (1994). Advances in Social Networks Analysis. Thousand Oaks, Estados Unidos: SAGE Publications.
  • Wellman, B. (2007). The network is personal. Introduction to a special issue of Social Networks. Social Networks, 29, 349-356. https://doi.org/10.1016/j.socnet.2007.01.006